Trong hoạt động công chứng, sự tự nguyện của các bên là điều kiện tiên quyết bảo đảm giá trị pháp lý của hợp đồng, giao dịch. Khi công chứng viên nhận thấy các bên tham gia không thể hiện được ý chí tự nguyện thực sự, việc từ chối công chứng tự nguyện là cần thiết nhằm ngăn ngừa giao dịch trái pháp luật và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của các chủ thể liên quan.
1. Sự tự nguyện – điều kiện có hiệu lực của hợp đồng, giao dịch
Theo quy định của Bộ luật Dân sự 2015, một giao dịch dân sự chỉ có hiệu lực khi đáp ứng đầy đủ các điều kiện:
Chủ thể có năng lực hành vi dân sự phù hợp;
Mục đích, nội dung của giao dịch không vi phạm điều cấm của luật;
Hình thức phù hợp với quy định của pháp luật;
Ý chí của các bên hoàn toàn tự nguyện.
Sự tự nguyện là yếu tố phản ánh ý chí thực sự của các bên khi xác lập giao dịch, không bị ép buộc, đe dọa, lừa dối hoặc nhầm lẫn.
2. Căn cứ pháp lý của việc từ chối công chứng tự nguyện
2.1. Theo Luật Công chứng 2014
Khoản 4 Điều 7 Luật Công chứng 2014 quy định nguyên tắc hành nghề công chứng là bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức. Khi có căn cứ cho rằng ý chí của người yêu cầu công chứng không tự nguyện, công chứng viên có quyền và nghĩa vụ từ chối công chứng.
Bên cạnh đó, khoản 1 Điều 44 Luật Công chứng 2014 cho phép công chứng viên từ chối công chứng nếu hợp đồng, giao dịch vi phạm pháp luật. Giao dịch không xuất phát từ sự tự nguyện thực sự được xem là không đáp ứng điều kiện có hiệu lực theo pháp luật dân sự.
Điều 117 Bộ luật Dân sự 2015 xác định sự tự nguyện là điều kiện có hiệu lực của giao dịch dân sự. Đồng thời, các Điều 127, 128 và 129 quy định giao dịch vô hiệu trong trường hợp bị lừa dối, đe dọa, cưỡng ép hoặc nhầm lẫn nghiêm trọng.
Những quy định này là căn cứ trực tiếp để công chứng viên từ chối công chứng tự nguyện khi phát hiện dấu hiệu ý chí không tự do, không trung thực.
3. Dấu hiệu cho thấy các bên không đạt được sự tự nguyện thực sự khi từ chối công chứng tự nguyện
3.1. Có dấu hiệu bị ép buộc, đe dọa
Người yêu cầu công chứng thể hiện sự lo lắng, sợ hãi, né tránh trả lời hoặc bị người khác kiểm soát nội dung giao dịch là dấu hiệu phổ biến cho thấy ý chí không tự nguyện.
3.2. Lời khai không thống nhất, mâu thuẫn
Khi các bên đưa ra lời trình bày không nhất quán về mục đích, nội dung hoặc hậu quả của hợp đồng, công chứng viên có cơ sở nghi ngờ sự tự nguyện thực sự.
3.3. Không hiểu rõ nội dung và hậu quả pháp lý
Trường hợp người ký không hiểu hoặc không được giải thích đầy đủ về quyền, nghĩa vụ và hậu quả pháp lý của giao dịch cũng có thể dẫn đến việc giao kết không tự nguyện.
4. Trách nhiệm của công chứng viên khi nghi ngờ sự tự nguyện và từ chối công chứng tự nguyện
Khi phát hiện dấu hiệu thiếu tự nguyện, công chứng viên phải:
Tạm dừng việc công chứng để xác minh;
Giải thích rõ quyền, nghĩa vụ và hậu quả pháp lý của giao dịch;
Từ chối công chứng nếu không thể làm rõ ý chí tự nguyện.
Việc vẫn tiếp tục công chứng trong trường hợp này có thể dẫn đến văn bản công chứng bị tuyên vô hiệu và phát sinh trách nhiệm pháp lý cho công chứng viên.
>>> Xem thêm: Dịch vụ công chứng lấy ngay tại văn phòng công chứng Hà Nội
5. Ý nghĩa của việc từ chối công chứng tự nguyện
Việc từ chối công chứng tự nguyện góp phần:
Bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của các bên tham gia giao dịch;
Ngăn ngừa giao dịch dân sự vô hiệu, tranh chấp về sau;
Khẳng định vai trò phòng ngừa rủi ro pháp lý của công chứng viên;
Nâng cao tính an toàn và minh bạch trong hoạt động công chứng.
>>> Xem thêm: Cáchkiểm tra sổ đỏ giả online giúp bạn tiết kiệm thời gian và chi phí
Kết luận
Sự tự nguyện thực sự là nền tảng của mọi hợp đồng, giao dịch dân sự hợp pháp. Khi điều kiện này không được bảo đảm, việc từ chối công chứng là biện pháp cần thiết và đúng pháp luật. Từ chối công chứng tự nguyện không chỉ bảo vệ các bên tham gia giao dịch mà còn góp phần giữ vững giá trị pháp lý và uy tín của hoạt động công chứng.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay với Văn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Địa chỉ: 165 Giảng Võ, phường Cát Linh, quận Đống Đa, Hà Nội
