Di chúc là văn bản thể hiện ý chí của một người nhằm định đoạt tài sản của mình sau khi qua đời. Tuy nhiên, để một bản di chúc có giá trị pháp lý, người lập di chúc cần phải đủ năng lực hành vi dân sự tại thời điểm lập di chúc.
Vấn đề đặt ra là: Người lập di chúc mất năng lực hành vi dân sự – di chúc này có còn hiệu lực hay sẽ bị tuyên vô hiệu?
📌 Điều 630 Bộ luật Dân sự 2015 – Điều kiện có hiệu lực của di chúc
“Di chúc hợp pháp phải có đủ các điều kiện sau:
Người lập di chúc minh mẫn, sáng suốt trong khi lập di chúc; không bị lừa dối, đe doạ hoặc cưỡng ép…”
📌 Điều 22 Bộ luật Dân sự 2015 – Mất năng lực hành vi dân sự
“Người mất năng lực hành vi dân sự là người do Tòa án tuyên bố, không thể nhận thức hoặc làm chủ hành vi của mình…”
📌 Điều 643 BLDS 2015 – Di chúc vô hiệu
“Di chúc vô hiệu toàn bộ hoặc một phần nếu không đáp ứng điều kiện về hình thức, nội dung theo quy định.”
🧑⚖️ Người lập di chúc mất năng lực hành vi dân sự – Khi nào di chúc vô hiệu?
🧠 Người lập di chúc mất năng lực hành vi dân sự trước thời điểm lập di chúc
Trường hợp người lập di chúc đã được Tòa tuyên mất năng lực hành vi dân sự trước khi lập di chúc, thì:
⚠️ Di chúc sẽ bị vô hiệu vì người lập không có đủ điều kiện về năng lực tại thời điểm lập di chúc.
Các bên liên quan có quyền yêu cầu Tòa án tuyên di chúc vô hiệu.
🕵️♀️ Người lập di chúc mất năng lực hành vi dân sự sau khi đã lập di chúc
Nếu tại thời điểm lập di chúc, người đó vẫn minh mẫn, đủ năng lực hành vi dân sự, thì di chúc vẫn hợp pháp và có giá trị pháp lý.
Việc mất năng lực về sau không làm ảnh hưởng đến tính hợp lệ của bản di chúc đã lập.
🧪 Cách xác minh năng lực hành vi dân sự của người lập di chúc
🔍 Các chứng cứ pháp lý cần thiết bao gồm:
Hồ sơ y tế, bệnh án tâm thần (nếu có)
Bản án hoặc quyết định của Tòa tuyên mất năng lực hành vi dân sự
Lời khai của nhân chứng, video, tài liệu chứng minh trạng thái tinh thần khi lập di chúc
Giám định y khoa, tâm thần học nếu cần
📚 Ví dụ minh họa thực tế
⚖️ Trường hợp: Di chúc bị vô hiệu do người lập mất năng lực
Năm 2023, TAND tỉnh Đồng Nai giải quyết vụ việc tranh chấp di chúc giữa hai người con. Người cha đã lập di chúc chia toàn bộ tài sản cho người con thứ ba. Tuy nhiên, người con cả nộp đơn yêu cầu hủy di chúc vì ông đã bị bệnh Alzheimer nghiêm trọng, có quyết định của Tòa tuyên mất năng lực hành vi dân sự trước thời điểm lập di chúc 1 tháng.
Tòa tuyên vô hiệu toàn bộ bản di chúc và chia thừa kế theo pháp luật.
🛠️ Hướng xử lý khi nghi ngờ di chúc do người mất năng lực lập
📝 Nộp đơn yêu cầu Tòa tuyên vô hiệu di chúc
Người có quyền lợi bị ảnh hưởng có thể nộp đơn yêu cầu:
Tuyên di chúc vô hiệu theo Điều 643 BLDS
Đề nghị giám định y khoa để xác minh tình trạng tinh thần tại thời điểm lập di chúc
Cung cấp bản án/quyết định của Tòa (nếu có) về việc mất năng lực hành vi dân sự
📤 Hậu quả pháp lý nếu di chúc bị tuyên vô hiệu
Di sản sẽ được chia theo quy định tại Điều 651 BLDS 2015 (thừa kế theo pháp luật)
Người đã nhận di sản theo di chúc sẽ phải hoàn trả lại phần tài sản đã nhận
Trường hợp có gian dối, giả mạo: người liên quan có thể bị xử lý hình sự theo Điều 341 Bộ luật Hình sự 2015 (tội làm giả tài liệu)
>>> Xem thêm: Mua nhà rồi, nhưng không biết làm sổ đỏ hết bao nhiêu tiền? Đây là những khoản chi phí bạn cần chuẩn bị
📌 Lưu ý khi lập di chúc trong điều kiện sức khỏe không ổn định
Nên lập di chúc công chứng hoặc chứng thực, có nhân chứng rõ ràng
Lưu lại hồ sơ y tế chứng minh đang minh mẫn tại thời điểm lập di chúc
Nên nhờ luật sư tư vấn và soạn thảo để đảm bảo tính hợp pháp và giảm rủi ro bị vô hiệu
✅ Kết luận
Việc người lập di chúc mất năng lực hành vi dân sự có ảnh hưởng trực tiếp đến giá trị pháp lý của di chúc. Nếu người đó mất năng lực trước khi lập di chúc, thì di chúc hoàn toàn có thể bị tuyên vô hiệu. Tuy nhiên, nếu mất năng lực sau khi lập, thì di chúc vẫn có giá trị pháp lý nếu không có dấu hiệu gian dối hoặc ép buộc.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay với Văn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Địa chỉ: 165 Giảng Võ, phường Cát Linh, quận Đống Đa, Hà Nội
