Vay tiền ngân hàng không trả – Khác gì với vay dân sự?

Việc vay tiền là nhu cầu phổ biến trong xã hội, có thể phát sinh dưới nhiều hình thức như vay giữa cá nhân với cá nhân (vay dân sự) hoặc vay từ tổ chức tín dụng (vay ngân hàng). Tuy nhiên, hệ quả pháp lý khi không trả nợ trong từng loại vay là rất khác nhau. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ sự khác biệt giữa vay ngân hàng và vay dân sự, đặc biệt là trong trường hợp bên vay không thực hiện nghĩa vụ thanh toán.

>>> Xem thêm: Tại sao bạn phải xem xét lại mọi chi tiết trong Hợp đồng vay tiền trước khi ký?

⚖️ Căn cứ pháp lý phân biệt vay ngân hàng vs dân sự

• Bộ luật Dân sự 2015, Điều 463 – Hợp đồng vay tài sản

• Luật Các tổ chức tín dụng 2010, sửa đổi 2017

• Luật Công chứng 2024, Điều 42 – Công chứng hợp đồng có bảo đảm

• Luật Thi hành án dân sự 2008, sửa đổi 2022

• Các văn bản hướng dẫn của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam

Khác biệt cơ bản giữa vay ngân hàng và vay dân sự

1. Chủ thể cho vay

• Vay dân sự: giữa các cá nhân hoặc tổ chức không có chức năng tín dụng

• Vay ngân hàng: từ tổ chức tín dụng hợp pháp (ngân hàng thương mại, công ty tài chính)

➡️ Vay ngân hàng là một hợp đồng tín dụng chuyên nghiệp được kiểm soát chặt chẽ.

2. Hình thức hợp đồng

• Vay dân sự: có thể bằng miệng hoặc văn bản (giấy viết tay, tin nhắn, chuyển khoản…)

• Vay ngân hàng: bắt buộc lập bằng văn bản, có điều khoản cụ thể, đôi khi công chứng

📌 Trích dẫn:

“Điều 398 Bộ luật Dân sự 2015: Hợp đồng dân sự được thể hiện bằng lời nói, bằng văn bản hoặc bằng hành vi cụ thể.”

3. Cách xử lý khi không trả nợ

✅ Với vay ngân hàng:

• Ngân hàng có quyền khởi kiện nhanh

• Có hợp đồng đầy đủ, dễ chứng minh vi phạm

• Có thể kê biên, phát mãi tài sản bảo đảm (nếu có)

• Đưa vào danh sách nợ xấu CIC, ảnh hưởng tín dụng dài hạn

• Trường hợp có dấu hiệu gian dối => Có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự

✅ Với vay dân sự:

• Phải tự thu thập chứng cứ, có thể bị phản tố nếu giấy tờ không rõ

• Phải chứng minh quá trình giao nhận tiền, mục đích, cam kết

• Nếu kiện ra tòa mà không có bằng chứng rõ ràng, dễ bị bác yêu cầu

📌 Trích dẫn:

“Điều 466 Bộ luật Dân sự 2015: Bên vay tài sản có nghĩa vụ trả đủ tiền khi đến hạn…”

>>> Xem thêm: Những mẹo đơn giản giúp bạn tự kiểm tra sổ đỏ tại nhà

Trường hợp vay ngân hàng không trả có bị hình sự không?

✅ Trường hợp bình thường sẽ bị xử lý theo thủ tục dân sự – thi hành án
❌ Nhưng nếu có hành vi gian dối ngay từ đầu, có thể bị khởi tố hình sự:

• Tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản – Điều 174 BLHS 2015

• Tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản – Điều 175 BLHS 2015

📌 Trích dẫn:

“Người nào vay tài sản của người khác bằng thủ đoạn gian dối… hoặc bỏ trốn để chiếm đoạt, có thể bị phạt tù từ 6 tháng đến 7 năm…”

Ví dụ minh họa thực tế

🔎 Ví dụ 1 – Vay dân sự không có giấy tờ

Anh T. cho bạn vay 200 triệu, chỉ qua tin nhắn và chuyển khoản. Đến hạn, người vay không trả, chối bỏ nghĩa vụ. Khi kiện ra tòa, anh T. bị bác đơn do không có thỏa thuận rõ ràng về thời hạn, mục đích vay.

🔎 Ví dụ 2 – Vay ngân hàng có tài sản bảo đảm

Chị A vay 1 tỷ tại ngân hàng, thế chấp bằng nhà đất. Không trả nợ, ngân hàng làm thủ tục khởi kiện và phát mãi tài sản qua thi hành án, dù chị A vẫn còn ở trong căn nhà đó.

>>> Xem thêm: Hướng dẫn chi tiết quy trình làm việc tại văn phòng công chứng

Vay ngân hàng vs dân sự – nên lựa chọn thế nào?